Mae Uned Gymorth Asesu’r Effaith ar Iechyd Cymru (WHIASU) wedi creu’r ddogfen hon sy’n ceisio ateb eich cwestiynau am Asesiadau o’r Effaith ar Iechyd, gan gynnwys edrych ar y manteision, yr hyn y mae’n ei olygu a phryd y dylid cynnal Asesiad o’r Effaith ar Iechyd, ynghyd â chwestiynau eraill. Ochr yn ochr â’n hadnoddau eraill, gall helpu i wella eich dealltwriaeth o Asesiadau o’r Effaith ar Iechyd.
Mae’r ffeithlun yn crynhoi’r canfyddiadau, gan edrych ar y Grwpiau Poblogaeth a Phenderfynyddion Iechyd yr effeithiwyd arnynt, ynghyd â’r ystadegau allweddol, y camau lliniaru a’r meysydd ymchwil posibl yn y dyfodol. Mae’r Nodyn Esboniadol yn manylu ymhellach ar yr uchod, ac mae’n rhoi dadansoddiad o’r dystiolaeth a lywiodd ein canfyddiadau cadarnhaol a negyddol ar fenywod, cyflogaeth ac anghydraddoldebau iechyd. Mae hefyd yn cynnig cyfle i ddarllenwyr weld methodoleg yr Asesiad o’r Effaith ar Iechyd a ddefnyddiwyd gan y tîm.
Mae’r nodyn briffio hwn yn canolbwyntio ar addasu i fynd i’r afael â newid hinsawdd yng Nghymru a chymhwyso Asesiad o’r Effaith ar Iechyd (HIA) fel proses a all gefnogi llunwyr polisïau i wneud y mwyaf o fuddion llesiant, lleihau niwed i iechyd, ac osgoi ehangu anghydraddoldebau iechyd wrth gynllunio polisïau addasu. Mae’n cynnwys pum astudiaeth achos – dwy ryngwladol a thair o Gymru, ac mae’n darparu enghreifftiau sy’n canolbwyntio ar weithredu o roi HIA ar waith.
Mae’r asesiad hwn o’r effaith ar iechyd (HIA) yn arfarniad strategol a chynhwysfawr o oblygiadau posibl newid hinsawdd yn y dyfodol agos i’r hirdymor ar iechyd poblogaeth Cymru. Mae’n darparu tystiolaeth gadarn i hysbysu cyrff cyhoeddus, asiantaethau a sefydliadau yn eu paratoadau ar gyfer newid hinsawdd a digwyddiadau newid hinsawdd a’u hymatebion iddynt. Ei nod yw cefnogi mabwysiadu polisïau a chynlluniau a all hybu a diogelu iechyd a llesiant i bawb yng Nghymru ac yn y grwpiau poblogaeth ac ardaloedd daearyddol hynny sydd mewn perygl arbennig o effeithiau negyddol.
Mae allbynnau’r gweithgarwch HIA yn cynnwys:
• Adroddiad Cryno HIA seiliedig ar dystiolaeth
• Penodau unigol ar dystiolaeth o effaith newid hinsawdd ar benderfynyddion ehangach iechyd a grwpiau poblogaeth yng Nghymru
• Set o 4 ffeithlun
• Dec sleidiau PowerPoint
• Adroddiad Technegol
Mae’r adroddiad hwn yn rhoi crynodeb byr o ganfyddiadau Asesiad o’r Effaith ar Iechyd (HIA) Cytundeb Partneriaeth Gynhwysfawr a Blaengar y Môr Tawel ar Gymru. Mae’r adroddiad hwn yn drosolwg strategol lefel uchel sy’n seiliedig ar dystiolaeth. Mae’n crynhoi’r prif effeithiau ar iechyd, llesiant a thegwch a allai ddigwydd yn y tymor byr a’r tymor hwy yn dilyn derbyniad y DU i’r CPTPP.
Mae Asesu’r Effaith ar Iechyd yn ymagwedd allweddol a ddefnyddir yn rhyngwladol i nodi effeithiau cadarnhaol a negyddol polisïau, cynlluniau a chynigion ar iechyd a lles. Yn 2020, cynhaliwyd HIA yng Nghymru a’r Alban i nodi effeithiau posibl y mesurau ‘aros gartref’ a chadw pellter corfforol ar iechyd a lles a weithredwyd ar ddechrau pandemig clefyd coronafeirws (COVID-19). Ceir tystiolaeth brin wrth werthuso a yw’r effeithiau a ragfynegwyd mewn HIA yn digwydd ar ôl gweithredu polisi. Mae’r papur hwn yn gwerthuso’r effeithiau a ragwelwyd yn HIA COVID-19 yn erbyn tueddiadau a welwyd mewn gwirionedd.
Mae gan sefydliadau iechyd y cyhoedd rôl bwysig i’w chwarae wrth hyrwyddo a diogelu iechyd a llesiant poblogaethau. Ffocws allweddol sefydliadau o’r fath yw penderfynyddion ehangach iechyd, gan groesawu’r angen i hyrwyddo ‘Iechyd ym mhob Polisi’ (HiAP). Offeryn gwerthfawr i gefnogi hyn yw’r asesiad o’r effaith ar iechyd (HIA). Mae’r astudiaeth gwmpasu hon yn anelu at gefnogi sefydliadau iechyd y cyhoedd i hyrwyddo’n fwy llwyddiannus ar gyfer defnyddio asesiadau o’r effaith ar iechyd a’r HiAP er mwyn hyrwyddo a diogelu iechyd, llesiant a thegwch. Mae’n tynnu sylw at y galluogwyr a’r rhwystrau ar gyfer defnyddio HIA yng nghyd-destunau’r cyfranogwyr ac mae’n awgrymu rhai camau y gall sefydliadau iechyd y cyhoedd eu cymryd a’r unedau y gallant ddysgu ohonynt. Gall canlyniadau’r astudiaeth hon fod yn blatfform i helpu i wella gwybodaeth, rhwydweithiau ac arbenigedd, er mwyn helpu i gefnogi dull ‘Iechyd ym mhob Polisi’ a mynd i’r afael ag anghydraddoldebau sy’n bodoli ym mhob cymdeithas.
Mae’r Asesiad cynhwysfawr hwn o’r Effaith ar Les Meddwl (MWIA) wedi’i gynnal gan Uned Gymorth Asesu’r Effaith ar Iechyd Cymru i nodi effeithiau pandemig COVID-19, ac ymatebion polisi cysylltiedig, ar les meddwl pobl ifanc 10-24 oed yng Nghymru.
Cynhaliwyd y MWIA gydag ymgysylltiad pobl ifanc, athrawon a darlithwyr a chefnogaeth Grŵp Cynghori Strategol gyda chynrychiolwyr o amrywiaeth o sefydliadau yng Nghymru.
Nod yr adroddiad yw darparu tystiolaeth a dysgu i lywio polisi ac arfer traws-sector sydd wedi’i gyfeirio at adferiad o’r pandemig, argyfyngau yn y dyfodol a gwella lles meddwl y boblogaeth yn y tymor hir.
Mae’r adroddiad – ‘Economïau Cylchol ac Iechyd a Llesiant Cynaliadwy: Effaith iechyd cyhoeddus pan fydd cyrff cyhoeddus yn ailganolbwyntio ar leihau ac ailddefnyddio gwastraff yng Nghymru’, yn nodi sut y bydd gweithredu polisïau i leihau ac ailddefnyddio gwastraff, ochr yn ochr â chynlluniau ailgylchu yn cael effeithiau cadarnhaol posibl ar iechyd a llesiant ar gyfer poblogaeth gyfan Cymru. Mae’r rhain yn cynnwys cyfrannu at fynd i’r afael â’r argyfwng hinsawdd a thrwy hynny leihau llygredd aer, lleihau’r risg o ddigwyddiadau tywydd eithafol, cynhyrchu mwy o fwyd yn gynaliadwy a gwella iechyd meddwl a llesiant.
Mae adroddiad newydd a gyhoeddwyd gan Iechyd Cyhoeddus Cymru yn tynnu sylw at sut y gallai dylanwadau cyfunol Brexit, Coronafeirws a newid hinsawdd weld cymunedau gwledig yng Nghymru yn profi adeg o newid mawr, gyda chyfleoedd ac effeithiau negyddol i’w llywio.
Mae’r pandemig wedi amlygu’n echblyg, ac mewn rhai enghreifftiau, wedi gwaethygu’r effeithiau o ran iechyd, lles ac anghydraddoldebau ar draws y boblogaeth sy’n deillio o benderfynyddion fel yr amgylchedd, y defnydd o dir, trafnidiaeth, yr economi a thai. Nod yr adroddiad hwn yw amlygu effeithiau iechyd cadarnhaol a negyddol polisïau cynllunio gofodol yn ystod y pandemig COVID-19 ar boblogaeth Cymru, dysgu o’r rhain, unrhyw ymyriadau cadarnhaol a chyd-fanteision er mwyn siapio amgylchedd mwy iach i bawb yn y dyfodol.
Mae’r Asesiad o Effaith ar Iechyd (HIA) cynhwysfawr a chyfranogol hwn yn archwilio effaith iechyd a llesiant COVID-19 ar dai a thai heb ddiogelwch, ac yn edrych ar bwysigrwydd cael cartref cyson sydd o ansawdd da, yn fforddiadwy, ac sy’n teimlo’n ddiogel. Mae hefyd yn ystyried diogelwch deiliadaeth mewn perthynas â sefydlogrwydd, a gallu cynnal to uwch eich pen ac atal digartrefedd yn y pen draw. Dyma’r trydydd mewn cyfres, sy’n canolbwyntio ar effaith y pandemig COVID-19 ar boblogaeth Cymru gan gynnwys y ‘Polisi Aros Gartref ac Ymbellhau Cymdeithasol’ ac effaith gweithio gartref ac ystwyth. Gellir darllen yr adroddiad hwn ar y cyd â’r rhain a’r adrannau ar dai a gweithio gartref oddi mewn iddynt.
Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi cyhoeddi cyfres o ffeithluniau sy’n tynnu sylw at bwysigrwydd effaith newid yn yr hinsawdd ar iechyd a llesiant poblogaeth Cymru, ac i gefnogi cyrff cyhoeddus a busnesau i gymryd camau i fynd i’r afael ag unrhyw effeithiau.
Wedi’i lansio i gyd-fynd â Chynhadledd y Partïon 26 (COP26), mae’r ffeithluniau’n canolbwyntio ar y berthynas rhwng yr amgylchedd naturiol ac iechyd, y grwpiau poblogaeth yr effeithir arnynt a rhai o effeithiau allweddol iechyd a llesiant newid yn yr hinsawdd a’r grwpiau poblogaeth hynny y gellid effeithio arnynt.
Mae’r papur hwn yn amlygu sut y bydd dylanwadau ar y cyd Brexit, Coronafeirws a newid hinsawdd yn effeithio ar bawb, o bosibl, trwy’r bwyd a gynhyrchir, y ceir mynediad iddo, sydd ar gael ac sy’n cael ei fwyta.
Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi creu pecyn cymorth ymarferol ar gyfer Asesiad o’r Effaith ar iechyd a fydd yn galluogi cynllunwyr i integreiddio iechyd yn hawdd yn eu cynlluniau datblygu ar gyfer y dyfodol.
Wedi’i ddylunio i helpu i hyrwyddo’r cydweithio rhwng sectorau cynllunio ac iechyd cyhoeddus yng Nghymru, mae’r adnodd yn ceisio sicrhau’r canlyniadau iechyd a llesiant cadarnhaol mwyaf posibl drwy bolisïau cynllunio defnydd tir sy’n creu cymunedau iach, teg a chydlynus.
Lawrlwythwch Adobe Acrobat Reader cyn agor yr adnodd hwn er mwyn cael elwa ar ei swyddogaethau’n llawn.
Yn yr adroddiad hwn rhoddir trosolwg strategol o effaith Brexit, y pandemig COVID-19 a’r newid yn yr hinsawdd, sy’n
ddigwyddiadau arwyddocaol, a’r cysylltiadau rhyngddynt. Mae’n nodi’r penderfynyddion allweddol a’r grwpiau poblogaeth y mae’r Her Driphlyg yn effeithio arnynt ac yn darparu enghraifft allweddol ar gyfer pob penderfynydd.
Mae pandemig COVID-19 wedi codi proffil iechyd y cyhoedd ac wedi tynnu sylw at y cysylltiadau rhwng iechyd a meysydd polisi eraill. Mae’r papur hwn yn disgrifio’r rhesymeg dros fecanweithiau Iechyd ym mhob Polisi (HiAP), a’r egwyddorion sy’n sail iddynt, gan gynnwys Asesu’r Effaith ar Iechyd (HIA), profiadau, heriau a chyfleoedd ar gyfer y dyfodol.
Mae’r papur hwn yn canolbwyntio ar Asesiad o’r Effaith ar Iechyd o’r ‘Polisi Aros Gartref a Chadw Pellter Cymdeithasol’ neu’r ‘Cyfnod Clo’ mewn ymateb i bandemig COVID-19 yng Nghymru a gynhaliwyd gan Sefydliad Iechyd y Cyhoedd Cymru. Mae’n disgrifio’r broses a’r canfyddiadau, yn cyfleu’r hyn a ddysgwyd ac yn trafod sut y defnyddiwyd y broses i ddeall yn well effeithiau iechyd a llesiant ehangach penderfyniadau polisi y tu hwnt i niwed uniongyrchol i iechyd. Mae hefyd yn archwilio rôl sefydliadau iechyd y cyhoedd wrth hyrwyddo a defnyddio Asesiad o’r Effaith ar Iechyd.
Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi cyhoeddi cyfres o ddogfennau a fydd yn helpu i lywio a galluogi amgylcheddau iachach yn y dyfodol gan gynnwys strategaethau i helpu i atal y cynnydd mewn gordewdra yng Nghymru.
Roedd treulio amser yn yr awyr agored, mabwysiadu meddylfryd cadarnhaol, sefydlu arferion, cynnal cyswllt â ffrindiau ar-lein a bod yn ymwybodol o natur Coronafeirws a’i ledaeniad i gyd wedi helpu i leihau effeithiau negyddol y pandemig ar iechyd meddwl.
Nod y sylwebaeth hon yw archwilio rôl ôl-bandemig cynllunio gofodol fel mecanwaith ar gyfer gwella iechyd y cyhoedd trwy dynnu sylw at bersbectif system gyfan ar yr amgylchedd bwyd, gan gyfeirio at brofiadau yng Nghymru fel astudiaeth achos, a gorffen gyda sylwadau ar dueddiadau defnyddwyr yn y dyfodol o gwmpas mynediad at fwyd.
Oherwydd y pandemig a pholisïau fel y ‘Polisi Aros Gartref ac Ymbellhau Cymdeithasol’, mae gweithio gartref ac ystwyth wedi dod yn angenrheidiol i lawer o sefydliadau a chyflogeion. Nod yr AEI yw nodi effaith y newid hwn mewn arferion gwaith a chyfleu effeithiau gwahaniaethol newid o’r fath ar sefydliadau, poblogaeth waith Cymru, eu teuluoedd a chymunedau lleol.
Mae’r erthygl hon yn crynhoi trafodion o gynulliad rhyngwladol o arbenigwyr ym meysydd Asesiadau o’r Effaith ar Iechyd (AEIau) ac Iechyd ym Mhob Polisi (HiAP) a gynhaliwyd ym mis Gorffennaf 2019 yn Barcelona, Sbaen. Roedd y cyflwyniadau a’r trafodaethau panel yn cynnwys gwahanol fodelau, arferion gorau, a gwersi a ddysgwyd, gan gynnwys gan y llywodraeth, banciau rhyngwladol, melinau trafod, a’r byd academaidd. Trafododd y cyfranogwyr syniadau o bob cwr o’r byd ar gyfer cydweithredu traws-sector i hybu iechyd.
Yn 2018, cynhaliodd yr uned cefnogi asesiadau effaith ar Iechyd (HIA) yng Nghymru HIA cynhwysfawr ac unigryw ar effaith Brexit yng Nghymru. Y nodau oedd deall yr effeithiau gwahaniaethol y byddai Brexit yn eu cael ar iechyd a llesiant y boblogaeth a darparu tystiolaeth i hysbysu’r rhai sy’n gwneud penderfyniadau ar draws ystod o gyrff cyhoeddus. Mae’r papur hwn yn myfyrio ar y broses o gyflawni’r HIA a’r dulliau a ddefnyddiwyd. Mae’n trafod camau’r HIA, ac yn rhannu canfyddiadau a myfyrdodau ar y gweithredu a fydd o fudd i ymarferwyr HIA eraill a llunwyr polisi.
Llythyr yn galw ar y Deyrnas Unedig i fynd i’r afael â her iechyd cyhoeddus driphlyg covid-19, newid yn yr hinsawdd, a Brexit.
Mae asesu’r effaith ar iechyd (HIA) yn cael ei gydnabod yn gynyddol ar draws y byd fel offeryn llywodraethu effeithiol i ymgorffori Iechyd ym Mhob Polisi i fynd i’r afael â phenderfynyddion ehangach iechyd. Fodd bynnag, nid yw’n cael ei gydnabod na’i ymarfer rhyw lawer mewn llawer o wledydd datblygol, yn cynnwys Sri Lanka, lle mae ei berthnasedd yn fwy priodol o ystyried cymhlethdod penderfynyddion cymdeithasol iechyd ac anghydraddoldebau. Nod yr astudiaeth achos gymharol hon oedd archwilio’r rhwystrau o ran gweithredu HIA yn Sri Lanka ym meysydd fframwaith polisi cefnogol, seilwaith sefydliadol, meithrin gallu, a chydweithredu aml-sector a’u cymharu â system HIA lwyddiannus mewn gwlad ddatblygedig (Cymru) gyda’r bwriad o nodi’r “arfer gorau” sydd yn berthnasol yng nghyd-destun gwlad ddatblygol.
Mae’r HIA yn amlinellu effeithiau posibl y Polisi Aros Gartref a Chadw Pellter Cymdeithasol (a elwir yn gyffredin yn ‘Gyfnod Clo’) ar iechyd a lles poblogaeth Cymru yn y tymor byr, y tymor canolig a’r hirdymor. Mae’n defnyddio’r hyn a ddysgwyd o dystiolaeth ryngwladol, y data a’r wybodaeth ddiweddaraf a barn rhanddeiliaid arbenigol
Mae asesu effaith gadarnhaol a negyddol polisïau, gwasanaethau ac ymyriadau ar iechyd a llesiant yn bwysig iawn i iechyd y cyhoedd. Mae Asesu’r Effaith ar Iechyd (HIA) ac Elw Cymdeithasol ar Fuddsoddiad (SROI) yn fethodolegau wedi eu sefydlu sydd yn asesu’r effeithiau posibl ar iechyd a llesiant, yn cynnwys ffactorau cymdeithasol, economaidd ac amgylcheddol, yn dangos synergeddau, a gorgyffwrdd o ran eu hymagwedd. Yn y papur hwn, rydym yn archwilio sut gallai HIA ac SROI ategu ei gilydd i gyfleu a rhoi cyfrif am effaith a gwerth cymdeithasol ymyrraeth neu bolisi sydd wedi ei asesu.
Mae hwn yn adroddiad ategol byr ac mae’n adeiladu ar ddadansoddiad manwl o Oblygiadau Brexit yng Nghymru i Iechyd y Cyhoedd: Ymagwedd Asesu’r Effaith ar Iechyd, a gyhoeddwyd yn wreiddiol ym mis Ionawr 2019, sy’n archwilio effeithiau posibl Brexit ar iechyd a lles tymor byr, canolig a hirdymor pobl sy’n byw yng Nghymru.
Yr wythnos hon mae’r Uned Gymorth Asesu’r Effaith ar Iechyd wedi cyhoeddi fframwaith ar gyfer hyfforddiant a meithrin gallu AEI. Mae’r adroddiad technegol yn gosod fframwaith cynhaliol am ddull WHIASU o gynllunio, datblygu, cyflwyno a gwerthuso’r hyfforddiant a meithrin gallu ar gyfer AEI dros y pum mlynedd nesaf.
Mae’r fframwaith yn ganlyniad 18 mis o ymchwil, datblygiad ac ymgysylltiad. Mae’r ddogfen dechnegol yn manylu ‘Fframwaith Sgiliau a Gwybodaeth ar gyfer AEI’ a ‘Llwybr Datblygu AEI’ a ddatblygir yn ddiweddar ac sy’n medru cynorthwyo datblygiad y gweithlu a meithrin gallu.
Datblygwyd y fframwaith gydag ymgysylltiad ac adborth gan ymarferwyr AEI o Gymru a thu hwnt. Yn ogystal, cynlluniwyd gyda mewnbwn gan randdeilliaid allweddol, gan gynnwys Cyfoeth Naturiol Cymru, Byrddau Iechyd Lleol, swyddogion cynllunio, ymarferwyr iechyd yr amgylchedd ac arbenigwyr iechyd cyhoeddus.